ZGODA DZIECKA NA LECZENIE – od jakiego wieku ma znaczenie?
Granice autonomii małoletniego pacjenta w polskim systemie prawnym
W polskim prawie coraz większą wagę przykłada się do poszanowania autonomii jednostki, w tym również osób małoletnich. Coraz częściej pojawiają się pytania: czy dziecko ma prawo decydować o swoim leczeniu? Jeśli tak, to od jakiego wieku? Czy jego zdanie może zablokować leczenie mimo zgody i woli rodziców? I odwrotnie, czy może chcieć leczenia, na które dziecko nie wyraża zgody?
Kim jest małoletni pacjent?
Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o Prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, przez „pacjenta” rozumie się osobę zwracającą się o udzielenie, bądź korzystającą ze świadczeń zdrowotnych.
Natomiast osobą małoletnią, co do zasady jest każda osoba, która nie ukończyła 18 roku życia.
Zgoda przedstawiciela ustawowego – do 16 roku życia
W przypadku pacjenta małoletniego do ukończenia przez niego 16 roku życia na przeprowadzenie badania lub udzielenia innych świadczeń zdrowotnych konieczna jest wyłącznie zgoda jego przedstawiciela ustawowego (najczęściej rodzica). Podobnie w przypadku osób całkowicie ubezwłasnowolnionych oraz niezdolnych do świadomego wyrażania zgody.
Małoletni do ukończenia 16 roku życia może oczywiście wyrazić swoje zdanie, ale jego zgoda lub sprzeciw nie mają wpływu na wykonanie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych.
Małoletni, który ukończył 16 lat – zgoda podwójnaInaczej jest natomiast w przypadku małoletnich pacjentów, którzy ukończyli 16 rok życia. Od tej chwili udzielenie świadczenia zdrowotnego wymaga zgody zarówno małoletniego pacjenta, jak i jego przedstawiciela ustawowego. Znaczy to, że dziecko zyskuje realny wpływ na decyzje medyczne. Jeśli jedna z tych osób nie wyraża zgody (np. rodzic się sprzeciwia, a dziecko się zgadza lub odwrotnie), konieczne jest zezwolenie sądu opiekuńczego.
Gdy dziecko nie chce leczenia, a rodzic nalega…
Często pojawia się pytanie: czy 16- czy 17-latek może skutecznie zablokować leczenie, nawet jeśli rodzic chce, by było ono przeprowadzone?
Co do zasady, tak. Zgoda musi być podwójna, brak jednej z nich uniemożliwia leczenie. W takim wypadku lekarz nie może działać jednostronnie i niezbędne jest, aby sąd opiekuńczy udzielił stosownego zezwolenia. Dotyczy to zarówno odmowy zgody przez dziecko, jak i przez rodzica.
A co z sytuacjami nagłymi? – zgoda domniemana
W sytuacji zagrożenia życia lub gdy nie można uzyskać zgody rodzica (np. wypadek, brak kontaktu), lekarz ma prawo udzielić świadczenia bez zgody, kierując się tzw. dobrem pacjenta i zasadą ratowania życia (art. 33 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty). Podobnie w nagłych przypadkach, zgoda jest wówczas domniemana.
Wnioski i rekomendacje
Prawo do decydowania o leczeniu to ważny element kształtowania autonomii, odpowiedzialności i szacunku dla dziecka jako osoby. Polskie prawo odzwierciedla postępującą tendencję uwzględniania głosu dziecka w sprawach, które bezpośrednio dotyczą jego ciała i zdrowia. Z punktu widzenia praktyki, zarówno lekarze, jak i rodzice powinni pamiętać, że:
- dziecko od 16 roku życia ma prawo współdecydować o swoim leczeniu;
- w razie konfliktu konieczne będzie rozstrzygnięcie sądu opiekuńczego.
Kancelaria Adwokacka Jakub Słomiński
Gdańsk, Al. Zwycięstwa 36/3
Filia: Czersk, ul. Ostrowskiego 16
Tel. 606-910-807
Galeria